انواع داکت اسپلیت

در انتخاب و معرفی انواع داکت اسپلیت، اگر فقط بگویی «اینورتر یا دور ثابت»، خیلی کم است. بهتر است سیستم را از چند بعد بررسی کنیم: از منظر عملکرد، ساختار سیستم، ظرفیت و برق، و در نهایت بازار و برند. در ادامه هر یک از این ابعاد را باز می‌کنیم.

بر اساس نوع عملکرد کمپرسور: دور ثابت vs اینورتر

داکت اسپلیت دور ثابت: در این نوع، کمپرسور یا کاملاً خاموش است یا با توان کامل کار می‌کند (روشن/خاموش، بدون تنظیم تدریجی). اگر بخوای دما را کاهش بدی، دستگاه روشن می‌شود با توان ثابت، وقتی دما رسید، خاموش می‌شود. اگر دمای محیط باز هم بالا برود، دوباره روشن می‌شود. این روش ساده است ولی معایبی دارد: مصرف برق بیشتر در حالت‌هایی که نیاز به تنظیم نرم‌تر است، نوسان دما بیشتر، استهلاک بیشتر هنگام روشن/خاموش شدن مکرر.

داکت اسپلیت اینورتر (دور متغیر): در این مدل، کمپرسور می‌تواند دورش را تغییر دهد بسته به اختلاف دمای محیط و دمای هدف. وقتی دما نزدیک می‌شود، دور کمپرسور کاهش پیدا می‌کند به جای آنکه دستگاه خاموش شود. وقتی نیاز بیشتر شود، دور بالا می‌رود. مزایای اینورتر عبارت‌اند از مصرف انرژی پایین‌تر، عملکرد یکنواخت‌تر، نویز کمتر و افت استهلاک کمتر؛ اما هزینه ساخت اولیه بیشتری دارد. بسیاری از کاربران برای کاهش هزینه برق و راحتی بیشتر، این نوع را ترجیح می‌دهند.

بر اساس ظرفیت و برق مصرفی

در ایران و بازارهای مشابه، داکت اسپلیت‌ها معمولاً در ظرفیت‌های رایج مثل 18000، 24000، 30000، 36000، 48000، 60000 (بر حسب BTU/h حدودی) عرضه می‌شوند. دستگاه‌های تک‌فاز برای ظرفیت پایین‌تر طراحی می‌شوند، دستگاه‌های بزرگ‌تر معمولا سه‌فاز می‌باشند.

در انتخاب ظرفیت باید به متراژ، عایق حرارتی ساختمان، میزان آفتاب، تعداد پنجره‌ها و جهت ساختمان توجه کرد. اگر ظرفیت را بیشتر بگیری ممکن است مدام دستگاه در دور پایین کار کند و بازده پایین‌تر داشته باشی؛ اگر ظرفیت کمتر بگیری، توان کافی ندارد.

انواع داکت اسپلیت بر اساس نوع گاز مبرد

داکت اسپلیت‌ها از نظر نوع گاز مبرد به سه دسته‌ی اصلی R22، R410A و R32 تقسیم می‌شوند. گاز R22 نسل قدیمی‌تر است، بازده کمتری دارد و به دلیل آسیب به لایه ازن، دیگر استفاده از آن توصیه نمی‌شود. R410A جایگزین مدرن‌تری است که راندمان بالاتر، سرمایش سریع‌تر و کارایی انرژی بهتری دارد. در مدل‌های جدیدتر، از R32 استفاده می‌شود که سازگار با محیط زیست بوده، مصرف برق کمتری دارد و ظرفیت سرمایشی بیشتری ارائه می‌دهد. داکت اسپلیت‌های مبتنی بر R32 امروزه به عنوان گزینه‌ای کارآمد و دوستدار محیط‌زیست شناخته می‌شوند.

انواع داکت اسپلیت بر اساس نوع کمپرسور

داکت اسپلیت‌ها از نظر نوع کمپرسور به سه مدل روتاری، اسکرال و پیستونی تقسیم می‌شوند. کمپرسور روتاری بیشتر در مناطق معتدل کاربرد دارد؛ صدای کمتر، مصرف برق پایین‌تر و عملکرد یکنواخت از ویژگی‌های آن است. کمپرسور اسکرال برای ظرفیت‌های بالاتر (بیش از ۳۶۰۰۰ BTU) به کار می‌رود و راندمان بالا و عمر طولانی‌تری دارد. در مقابل، کمپرسور پیستونی مخصوص مناطق گرمسیری مانند جنوب ایران است که توانایی تحمل دماهای بالا و عملکرد پایدار در شرایط سخت را دارد.

اجزای داکت اسپلیت

این سیستم با ترکیب دو بخش اصلی، یعنی یونیت داخلی و یونیت خارجی امکان سرمایش و گرمایش یکنواخت را در فضاهای مختلف فراهم می‌کند. آشنایی با اجزای داکت اسپلیت به درک بهتر عملکرد آن، نگهداری صحیح‌تر و افزایش بازدهی انرژی کمک می‌کند.

یونیت داخلی داکت اسپلیت

یونیت داخلی در سقف کاذب نصب می‌شود و وظیفه‌ی آن خنک یا گرم کردن هوا و انتقال آن به فضاهای مختلف است.

• کویل اواپراتور (Evaporator Coil): بخشی که در آن مبرد تبخیر می‌شود و با جذب حرارت از هوا، موجب خنک شدن آن می‌گردد.

• فن دمنده (Blower Fan): وظیفه‌ی گردش هوا در داخل کانال‌ها را دارد و آن را به‌صورت یکنواخت در فضا پخش می‌کند.

• فیلتر هوا (Air Filter): ذرات گرد و غبار و آلودگی را جذب کرده و مانع از ورود آن‌ها به کویل و فضای داخلی می‌شود.

• سینی تخلیه و لوله درین: رطوبتی که در حین خنک‌سازی روی کویل اواپراتور تشکیل می‌شود را جمع‌آوری کرده و به بیرون هدایت می‌کند.

• شیر انبساط (Expansion Valve): میزان و فشار ورود مبرد به کویل اواپراتور را تنظیم می‌کند تا سرمایش بهینه انجام شود.

یونیت داخلی معمولاً دارای عایق صوتی و حرارتی است تا در زمان کارکرد، کم‌صدا و با حداقل اتلاف انرژی عمل کند.

یونیت خارجی داکت اسپلیت

یونیت خارجی در فضای باز (تراس یا پشت‌بام) نصب می‌شود و بخش اصلی سیکل تبرید در آن انجام می‌گیرد.
این قسمت شامل اجزای زیر است:

• کمپرسور (Compressor): قلب سیستم است و وظیفه دارد مبرد را فشرده کرده و در سیستم به جریان بیندازد. بسته به نوع دستگاه، کمپرسور می‌تواند از نوع روتاری، اسکرال یا پیستونی باشد.

• کویل کندانسور (Condenser Coil): گرمای جذب‌شده از فضای داخلی را به هوای بیرون منتقل می‌کند و مبرد را از حالت گاز به مایع تبدیل می‌نماید.

• فن کندانسور: جریان هوای لازم برای خنک‌سازی کویل کندانسور را تأمین می‌کند.

• شیر سرویس و لوله‌های اتصال: برای شارژ گاز، کنترل فشار و انجام سرویس‌های دوره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.

شبکه کانال‌کشی و توزیع هوا

کانال‌ها وظیفه انتقال هوای سرد یا گرم به فضاهای مختلف را بر عهده دارند.

این شبکه شامل موارد زیر است:

• کانال رفت و برگشت: هوای خنک‌شده را به اتاق‌ها می‌رساند و سپس هوای مصرف‌شده را برای تصفیه مجدد بازمی‌گرداند.

• دریچه‌ها و دیفیوزرها: جریان هوا را در فضا پخش می‌کنند و به تعادل دما کمک می‌نمایند.

• دمپرها: برای کنترل حجم هوای عبوری در هر بخش یا زون از سیستم استفاده می‌شوند.

• عایق کانال: جهت جلوگیری از اتلاف انرژی و کاهش صدای عبور هوا استفاده می‌شود.

طراحی صحیح کانال‌کشی تأثیر مستقیم بر عملکرد و راندمان سیستم دارد؛ کوچک‌ترین خطا در اندازه یا مسیر، می‌تواند موجب افت فشار و کاهش کارایی شود.

سیستم کنترلی و تجهیزات ایمنی

سیستم کنترل، مغز داکت اسپلیت محسوب می‌شود و وظیفه دارد عملکرد کلی دستگاه را هماهنگ کند.

از مهم‌ترین اجزای کنترلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترموستات دیجیتال
• برد الکترونیکی (PCB)
• سنسورهای دما و فشار
• محافظ برق و فیوزها

در مدل‌های پیشرفته‌تر، سیستم کنترل هوشمند با قابلیت اتصال به Wi-Fi و تنظیم از راه دور نیز وجود دارد که مدیریت انرژی و آسایش حرارتی را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.

مزایا و معایب داکت اسپلیت

داکت اسپلیت یکی از پرکاربردترین سیستم‌های تهویه مطبوع در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری است. این سیستم با ترکیب فناوری اسپلیت و کانال‌کشی مرکزی، قابلیت توزیع هوای سرد یا گرم را به صورت یکنواخت در فضاهای مختلف فراهم می‌کند. با وجود کارایی بالا، مانند هر سیستم دیگری مزایا و معایب خاص خود را دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

مزایای داکت اسپلیت

تهویه یکنواخت و توزیع هوای مناسب: یکی از بزرگ‌ترین مزایای داکت اسپلیت، امکان توزیع هوای یکنواخت در تمام نقاط ساختمان است. به کمک شبکه کانال‌کشی و طراحی مهندسی دریچه‌ها، هوای خنک یا گرم در تمام اتاق‌ها با دمای مشابه پخش می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود در مقایسه با کولر گازی‌های معمولی یا پنجره‌ای، راحتی و تعادل حرارتی بیشتری ایجاد شود.

امکان استفاده دوگانه (سرمایش و گرمایش): داکت اسپلیت‌ها با قابلیت اتصال به کویل آب گرم ، علاوه بر سرمایش در فصل تابستان، گرمایش یکنواختی در زمستان فراهم می‌کنند. این موضوع باعث صرفه‌جویی در هزینه خرید سیستم گرمایشی جداگانه و کاهش مصرف انرژی می‌شود.

ظاهر زیبا و اشغال فضای کمتر: در مقایسه با اسپلیت‌های دیواری، داکت اسپلیت‌ها کاملاً توکار هستند و هیچ یونیت قابل‌مشاهده‌ای در فضای داخلی وجود ندارد. این مزیت باعث زیبایی و سادگی در طراحی دکوراسیون می‌شود.

معایب داکت اسپلیت

هزینه اولیه بالا: یکی از مهم‌ترین معایب داکت اسپلیت، قیمت اولیه بالاتر نسبت به کولر گازی یا اسپلیت دیواری است. علاوه بر خود دستگاه، هزینه طراحی و اجرای کانال‌کشی نیز باید در نظر گرفته شود. هرچند در بلندمدت با کاهش هزینه برق و افزایش عمر مفید، این هزینه جبران می‌شود.

نیاز به فضای نصب مناسب: یونیت داخلی باید در سقف کاذب نصب شود و به همین دلیل در ساختمان‌هایی با ارتفاع کم یا فضای محدود ممکن است نصب آن دشوار باشد.